Đèo Ngang đó là tên của một con đèo được nằm ở ranh giới của hai tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh. Đây là một danh thắng cảnh nổi tiếng của vùng đất Trung Việt Nam
Đèo Ngang nằm trên quốc lộ 1A từ bắc vào nàm, trên dãy Hoành Sơn đoạn dãy Trường Sơn chạy ngang ra biển Đông. Đèo Ngang dài 6 km, đỉnh cao khoảng 250 m (750 ft), phần đất phía Quảng Bình (tức phần phía Nam) thuộc xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch, phần đất phía Hà Tĩnh (tức phần phía Bắc) thuộc xã Kỳ Nam, huyện Kỳ Anh.
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông rợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
Dừng chân đứng lại trời, non, nước
Một mảnh tình riêng ta với ta.
Theo Quốc lộ 1A từ Bắc vào Nam, đi hết địa phận Hà Tĩnh, du khách sẽ bắt gặp một hình ảnh con đèo chắn ngang uốn lượn quanh co dài 3 km, đó chính là Đèo Ngang.
Đây chính là ranh giới tự nhiên giữa hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình. Đèo Ngang cao 256 m so với mực nước biển. Xưa kia đây chính là vùng đất hiểm yếu, từng được mệnh danh là “bức tường thành”, là “phên dậu” phía Nam của nước Đại Việt.
Ngày nay, trên đỉnh đèo Ngang, cửa quan lớn mang tên “Hoành Sơn quan” được xây dựng dưới triều vua Minh Mạng, vẫn còn nguyên vẹn cùng hai bức tường đá lớn chạy theo hai hướng.
Vào núi và xuống biển, con đường ghép đá vượt đèo qua “Hoành Sơn quan” từng in đậm dấu chân của biết bao bậc thi nhân. Nơi đây còn là cảm hứng của biết bao nhà thơ, thi sĩ trước vẻ đẹp của cảnh đèo với cảnh sắc biển trời, sông núi nơi đây
Đứng trên đỉnh đèo Ngang nhìn về phía Đông ta sẽ thấy màu xanh bao la của biển, xa xa là Mũi Ròn, Vũng Chùa, Hòn La và hàng loạt đảo nhỏ, lô nhô trên sóng nước. Nhìn về phía rừng là vách núi chênh vênh bên cạnh những đồi nhỏ nhấp nhô. Thấp thoáng sau hàng dừa, rặng phi lao là những mái ngói đỏ tươi, mái rạ sẫm màu của những làng chài, xóm núi. Đường nhựa phẳng lì, hai hàng cọc tiêu nổi bật hai bên càng làm cho đèo Ngang thêm huyền bí.
Đèo Ngang không chỉ sở hữu cảnh đẹp nên thơ hữu tình mà ở nơi đây còn giữ vai trò vô cùng quan trọng trong việc hình thành các miền khí hậu ở nước ta. Với vẻ đẹp thơ mộng, chuyến hành trình khám phá Đèo Ngang vẫn là một địa điểm khó mà có thể quên đối với nhiều du khách khi đã một lần được tới nơi đây.
